Leśny Bank Genów Kostrzyca w ostatnim czasie zaangażował się w ochronę żubra poprzez przechowywanie materiału biologicznego tego gatunku z polskich populacji. Próbki krwi, tkanek i komórek rozrodczych żubrów zostały nam przekazane jako depozyt przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, w ramach projektu „Wszechstronny monitoring populacji i siedliska żubra”. Depozyty zostały umieszczone w ultraniskich temperaturach (-80°C oraz -196°C), pod stałym nadzorem, z zamiarem wykorzystania w przyszłości w celach badawczych.

Żubry są jednym z symboli polskiej fauny, występują w stadach wolnościowych w kilku kluczowych regionach Polski (m. in. Puszcza Białowieska, Bieszczady, Puszcza Knyszyńska, Puszcza Borecka, a także w województwie zachodniopomorskim m.in. w Nadleśnictwach Łobez, Drawsko i Mirosławiec). Na podstawie Księgi Rodowodowej wiemy, że liczba żubrów w Polsce w 2023 r. wynosiła 2 820 osobników (w tym w hodowlach zamkniętych 194 osobniki, a w stadach wolnych: 2 626 osobników), natomiast na świecie liczba żubrów w 2023 r. wynosiła 11 180 osobników (w tym w hodowlach zamkniętych 1 710 osobników, w stadach półwolnych 658 osobników, a w stadach wolnych: 8 812 osobników).

Ochrona prawna tego gatunku, starania naukowców, leśników i przyrodników, przyczyniły się do odbudowania liczebności populacji żubrów w naszym kraju. Fakt ten bardzo cieszy, jednakże niesie za sobą konieczność bardzo świadomego postępowania. Nie można bowiem dopuścić do przegęszczenia populacji, należy kontrolować poziom zmienności genetycznej (w celu wyeliminowania chowu wsobnego), należy także kontrolować zdrowotność zwierząt, które zapadają na choroby pasożytnicze, genetyczne czy zakaźne. Żubry mogą ponadto wchodzić w interakcje ze zwierzętami hodowlanymi, powodować szkody w uprawach rolnych, padają ofiarą kolizji na drogach czy stają się ofiarami kłusowników.

Rocznie w Polsce, głównie w stadach wolnościowych, przyrost naturalny wynosi ok. 15% (tj. ok. 420 cieląt), a ubytki spowodowane przez naturalną śmiertelność, kontrolowany odstrzał prowadzony w ramach zarządzania populacją, kolizje z pojazdami i choroby to 100-150 osobników. Przyrost naturalny (uwzględniając ubytki) wskazuje, że co roku można by z powodzeniem tworzyć nowe, duże stado wolnościowe. Tak się jednak nie dzieje. Optymalna liczba osobników w stadzie jest ściśle skorelowana z siedliskiem, wielkością kompleksu leśnego, sąsiedztwem pól i presją turystyczną, wynosi 1 osobnik/2km2 kompleksu leśnego. Populacja białowieska, w polskiej części Puszczy Białowieskiej, w roku 2023 liczyła 892 osobniki i coraz częściej bytuje poza obszarami leśnymi. Wydaje się, że już teraz stada wolnościowe są zbytnio przegęszczone, a z powodu oporów społecznych oraz braku zainteresowania innych krajów przyjęciem żubrów z Polski, jest coraz mniej możliwości tworzenia nowych stad w nowych lokalizacjach. Wszystkie powyższe czynniki są brane pod uwagę przy realizowaniu programów ochrony żubrów w naszym kraju.

Więcej informacji o ochronie żubra realizowanej przez Lasy Państwowe można znaleźć pod linkiem: https://www.lasy.gov.pl/pl/zubr

Tekst: Małgorzata Pałucka, Czesław Kozioł.

Fot. Michał Wieciech.

Redakcja: Michał Raj.